Τα κορίτσια των σπίρτων απεργούν. Μια απεργία στο Λονδίνο του 1888

15 Μαρ

Τα κορίτσια των σπίρτων απεργούν. Μια απεργία στο Λονδίνο του 1888

Η Bryant & May ήταν μια βρετανική εταιρεία που δημιουργήθηκε το 1843 με σκοπό να παρασκευάζει σπίρτα. Το αρχικό εργοστάσιο σπίρτων της έκλεισε το 1979 ενώ το τελευταίο εργοστάσιό της έκλεισε το 1994.

Στα 150 χρόνια της ζωής της κατασκεύασε χιλιάδες διαφορετικά σπιρτόκουτα, και πολλά από αυτά διαθέτει η ιδιωτική συλλογή του “matchesmuseum“.

Συναρπαστικό στοιχείο της ιστορίας της, αλλά και της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος ήταν η απεργία που ξέσπασε το καλοκαίρι του 1888, τέλη Ιουνίου-Ιουλίου, στην τότε γνωστή βιομηχανία των Bryant & May, που ήταν μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές μονάδες της Μ. Βρετανίας. Ονομάστηκε η απεργία “των κοριτσιών των σπίρτων” και θεωρείται εμβληματική στιγμή για την ιστορία του βρετανικού εργατικού κινήματος.

Φωτογραφία με νεαρές απεργούς εργάτριες της Βιομηχανίας των Bryant & May. Στην άκρη δεξιά διακρίνουμε ένα αγοράκι που πουλάει σπίρτα με το κασελάκι του. Φωτογραφία από τις συλλογές της Βιβλιοθήκης UCT του Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Διαφήμιση της Βιομηχανίας σπίρτων Bryant & May. Tα σπίρτα της Bryant & May προστατεύουν από τη φωτιά. Είναι σπίρτα ασφαλείας και δεν είναι δηλητηριώδη διατείνεται η διαφήμιση.

Αεροφωτογραφία. Η βιομηχανία παρασκευής σπίρτων των Bryant & May από ψηλά γύρω στα 1910. Βρισκόταν στην περιοχή Bow του Ανατολικού Λονδίνου. Ήταν η μεγαλύτερη βιομηχανία της Μ. Βρετανίας και στην εποχή της ακμής της απασχολούσε γύρω στους 3000 εργάτες, οι οποίοι εργάζονταν και ζούσαν σε άθλιες συνθήκες.

Στις συνοικίες του Ανατολικού Λονδίνου ζούσαν σε οικοδομικά τετράγωνα με άθλιες κατοικίες τα πιο φτωχά κοινωνικά στρώματα του Λονδίνου. Γυναίκες και παιδιά εργάζονταν για ελάχιστα χρήματα στις βιομηχανίες και τα εργαστήρια που υπήρχαν στην περιοχή. Πολλά παιδάκια έκαναν δουλειές του δρόμου και υποσιτίζονταν. Φυσικά, δεν πήγαιναν σχολείο.

Φωτογραφία του 1889 που δείχνει φτηνές εργατικές κατοικίες σε δρόμο του Ανατολικού Λονδίνου. Οι κάτοικοι είναι φτωχικά ντυμένοι και διακρίνουμε ξυπόλητα παιδάκια.

Το εργοστάσιο σπίρτων των Bryant & May στα 1861-1862. Διακρίνονται γυναίκες εργάτριες.

Στα μέσα του 19ου αιώνα δύο Κουάκεροι, ο Francis May και ο William Bryant, συνεταιρίστηκαν και δημιούργησαν μία εμπορική επιχείρηση εισαγωγής και διακίνησης σπίρτων ασφαλείας από τη Σουηδία. Στα 1861 η επιχείρηση επεκτάθηκε και αγόρασε στο Bow του Ανατολικού Λονδίνου μία τεράστια ερειπωμένη έκταση όπου παλιότερα λειτουργούσαν εργαστήρια κατασκευής κεριών, κρινολίνων και σχοινιών. Ανακαίνισαν τις εγκαταστάσεις της τοποθεσίας και τις μετέτρεψαν σε εργοστάσιο παρασκευής σπίρτων. Αρχικός σκοπός τους ήταν η παραγωγή σπίρτων υψηλής ασφαλείας. Το κόστος, όμως, αυτών των σπίρτων ήταν πολύ υψηλό και για αυτό το λόγο, το κοινό συνέχιζε να αγοράζει τα φτηνότερα παραδοσιακά σπίρτα, παρά το ότι ήταν επικίνδυνα. Έτσι, το εργοστάσιο των Bryant & May εγκατέλειψε την παραγωγή ακριβών σπίρτων ασφαλείας και άρχισε να παρασκευάζει πιο φθηνά σπίρτα, χρησιμοποιώντας τον επικίνδυνο για την υγεία των εργατών λευκό φώσφορο.

Εργάτριες στο εργοστάσιο σπίρτων των Bryant & May. 1871. Συλλογή Warder.

Λιθογραφία εφημερίδας (1905) που απεικονίζει εργάτριες να βάζουν σε κουτάκια σπίρτα από φώσφορο. Η πλειονότητα των εργαζομένων στη βιομηχανία σπίρτων ήταν γυναίκες, κυρίως νεαρές κοπέλες αλλά και κορίτσια δέκα-δεκατριών χρονών.

Φτωχά παιδιά, κορίτσια και αγόρια, πουλούσαν στους δρόμους του Λονδίνου κουτάκια σπίρτα.

Henry Mayhaw, To κορίτσι που πουλάει σπίρτα. 1861-1864. Μουσείο του Λονδίνου.

Αγόρι που πουλάει σπίρτα στο Ανατολικό Λονδίνο. Τέλη 19ου-αρχές 20ού αι. Είναι ξυπόλητο.

Κάποιες φτωχές γυναίκες δούλευαν στο σπίτι τους, γεμίζοντας κουτάκια με σπίρτα που προμηθεύονταν από τη βιομηχανία των Bryant & May. Κέρδιζαν ελάχιστα χρήματα, αναγκαία για να συμπληρώσουν το μικρό οικογενειακό εισόδημα.

Φωτογραφία που δείχνει μία γυναίκα και ένα κοριτσάκι στο τραπέζι της αυλής τους να βάζουν σπίρτα σε κουτάκια. Γύρω στα 1900.

Εργάτριες στο εργοστάσιο σπίρτων των Bryant & May στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι συνθήκες εργασίας ήταν πολύ δύσκολες, η μεταχείριση των εργατριών απάνθρωπη και η αμοιβή τους εξαιρετικά χαμηλή. Επιπλέον, ο λευκός φώσφορος ήταν πολύ επικίνδυνος για την υγεία των εργαζομένων που συχνά νοσούσαν από ένα είδος καρκίνου των οστών.

Οι απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εργατριών της βιομηχανίας σπίρτων δημοσιοποιήθηκαν και έγιναν γνωστές στο ευρύ κοινό από τη ριζοσπαστική δημοσιογράφο Annie Besant, η οποία δημοσίευσε στη σοσιαλίζουσα εφημερίδα “The Link” πύρινα άρθρα κατά της επιχείρησης των Bryant & May και υπέρ της προστασίας των εργατριών.

Η μαχητική ριζοσπαστική δημοσιογράφος και ακτιβίστρια Annie Bεsant (1847-1933). Εγκατέλειψε τη συντηρητική οικογενειακή ζωή (είχε δύο παιδιά) με τον κληρικό σύζυγό της, για να αφοσιωθεί στον αγώνα υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και των εργατών. Έγραφε άρθρα σε εφημερίδες και ξεσήκωνε το κοινό με τους πύρινους λόγους. Κινήθηκε στους σοσιαλιστικούς κύκλους του Λονδίνου, ήταν φίλη του γνωστού Ιρλανδού συγγραφέα Μπέρναρντ Σω, της Ελεονώρας Μαρξ (κόρης του Καρόλου Μαρξ) και άλλων γνωστών αριστερών πολιτικών και διανοούμενων της Αγγλίας. Τάχθηκε υπέρ του ινδικού εθνικού κινήματος (ταξίδεψε στην Ινδία όπου είχε πολιτική δράση) και του αγώνα των Ιρλανδών για εθνική αυτοδιάθεση.

Η Annie Besant τη δεκαετία του 1880. Αναμείχθηκε ενεργά στην απεργία των εργατριών της βιομηχανίας σπίρτων των Bryant & May, οργάνωσε τον αγώνα τους, υποστήριξε τα δικαιώματά τους και καθοδήγησε την επιτροπή τους.

Τον Ιούνιο του 1888 η Besant σε μία εκδήλωση-συνάντηση αριστερών και σοσιαλιστών άκουσε την ομιλία της αριστερής ακτιβίστριας Clementina Black για τη γυναικεία εργασία και πληροφορήθηκε για τις συνθήκες εργασίας και τη χαμηλή αμοιβή των εργατριών της βιομηχανίας των Bryant & May. Συγκλονισμένη από αυτά που άκουσε, πήγε έξω από το εργοστάσιο και κατάφερε να πάρει συνέντευξη από κάποιες εργάτριες, που επιβεβαίωσαν τις πληροφορίες της Black.

H Besant έμαθε ότι οι γυναίκες εργάζονταν δεκατέσσερις ώρες την ημέρα για πέντε σελίνια την εβδομάδα, ποσό που συχνά δεν τους δινόταν ολόκληρο, λόγω των χρηματικών ποινών που επιβαλλόταν από τη διοίκηση. Επιβάλλονταν πρόστιμα, εάν μιλούσαν εν ώρα εργασίας, εάν τους έπεφταν σπίρτα, εάν πήγαιναν στην τουαλέτα χωρίς άδεια, εάν καθυστερούσαν να φθάσουν στην εργασία τους.

Στις 23 Ιουνίου 1888 η Besant δημοσίευσε ένα άρθρο στην αριστερίζουσα εφημερίδα “The Link”, της οποίας ήταν εκδότρια και συντάκτρια. Το άρθρο είχε τον τίτλο “Λευκή Δουλεία στο Λονδίνο” και αναφερόταν στις συνθήκες εργασίας των εργατριών της βιομηχανίας των Bryant & May. Επιπλέον, μιλούσε για τις επιπτώσεις που είχε στην υγεία των εργατριών η παρασκευή των σπίρτων με λευκό φώσφορο. Κιτρίνιζε το δέρμα τους, έπεφταν τα μαλλιά τους, προσβάλλονταν από μία ασθένεια νέκρωσης των οστών και τελικά πέθαναν. Αν και κάποιες χώρες είχαν απαγορεύσει τη χρήση του φωσφόρου για την παρασκευή των σπίρτων (π.χ. Σουηδία, ΗΠΑ), στη Μ. Βρετανία απαγορεύτηκε το 1910.

H δεύτερη σελίδα της εφημερίδας “The Link” όπου δημοσιεύτηκε το άρθρο της Besant.

Οι δημοσιεύσεις της Besant στην εφημερίδα συνεχίστηκαν και τον Ιούλιο.

Η δημοσίευση του άρθρου προκάλεσε την αντίδραση της διοίκησης του εργοστασίου. Οι εργάτριες πιέστηκαν να υπογράψουν δήλωση ότι οι πληροφορίες της Besant δεν ήταν αληθείς. Όταν τρεις εργάτριες αρνήθηκαν, απολύθηκαν από το εργοστάσιο. Αυτό υπήρξε η αφορμή για την κινητοποίηση των συναδέλφων τους. Στις αρχές Ιουλίου του 1888 μία ομάδα από 200 εργάτριες, κυρίως νεαρές κοπέλες, άφησαν την εργασία τους στο εργοστάσιο σπίρτων και πήγαν στο γραφείο της εφημερίδας για να ζητήσουν την υποστήριξη της Besant. Η απεργία είχε αρχίσει.

Λιθογραφία εφημερίδας που απεικονίζει διαδήλωση διαμαρτυρίας των εργατριών στους δρόμους του Λονδίνου. Πολλές από τις εργάτριες που συμμετείχαν στην απεργία ήταν ιρλανδικής καταγωγής.

Σύντομα ο αριθμός των απεργών αυξήθηκε στις 1400 εργάτριες, παρά την τρομοκρατία που ασκήθηκε από τη διοίκηση του εργοστασίου. Οι απειλές για μεταφορά του εργοστασίου σ’ άλλη πόλη ή στη Νορβηγία και οι ψευδείς δηλώσεις των ιδρυτών του στον τύπο δεν έκαμψαν το αγωνιστικό φρόνημα των απεργών εργατριών που οργανώθηκαν με την καθοδήγηση της Besant.

Τελικά, η διοίκηση του εργοστασίου, υπό την πίεση της κοινής γνώμης, αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να δεχθεί τα αιτήματα των εργατριών για βελτίωση των συνθηκών εργασίας και παροχή στοιχειώδους υγειονομικής περίθαλψης.

Λιθογραφία από εφημερίδα της εποχής. Οι εργάτριες διαμαρτύρονται στην είσοδο του εργοστασίου.

Φωτογραφία που απεικονίζει την Επιτροπή των απεργών εργατριών με την Annie Besant στο κέντρο να εκφωνεί λόγο.

Τρεις απεργοί εργάτριες, μέλη της Επιτροπής. Λεπτομέρεια της ίδιας φωτογραφίας. Αμόρφωτες και ανειδίκευτες εργάτριες, χωρίς προηγούμενη εμπειρία στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, βρέθηκαν να πρωτοστατούν σε μία απεργία που για τρεις εβδομάδες συγκλόνισε το Λονδίνο.

Η Annie Besant οργάνωσε την Επιτροπή των απεργών εργατριών και κατηύθυνε τον αγώνα τους. Κατάφερε μάλιστα να οδηγήσει τα μέλη της Επιτροπής στο Κοινοβούλιο και να γίνουν δεκτά από βουλευτές στους οποίους εξέθεσαν τα αιτήματά τους για καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Δύο εργάτριες της βιομηχανίας σπίρτων των Bryant & May. Η βιομηχανία επιβίωσε στον ίδιο χώρο ως τη δεκαετία του 1970.

Eργάτριες του εργοστασίου των Bryant & May. Φωτογραφία από τα τελευταία χρόνια της λειτουργίας. Η ονομασία της επιχείρησης Bryant & May επιβιώνει ακόμα και τα δικαιώματα χρήσης ανήκουν σε Σουηδική εταιρεία.

To εργοστάσιο σήμερα. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις ανακαινίσθηκαν και μετατράπηκαν σε μοντέρνα διαμερίσματα για όσους διαθέτουν χρήματα για διαμονή σε ιστορικό χώρο και διάθεση να ζουν καθημερινά στην ατμόσφαιρα του παρελθόντος με τις ανέσεις της σύγχρονης εποχής.