Πολύ σπάνια θα συναντήσει κανείς σπιρτόκουτα που να προβάλλουν ντομάτες!
Υπάρχουν κυρίως διαφημιστικά σπιρτόκουτα της δεκαετίας του 1960-70 που είχαν παραστάσεις σάλτσες κέτσαπ της εταιρείας Hunt’s.
Επίσης υπάρχει ένα ελληνικό σπιρτόκουτο που προβάλει στην μπροστινή επιφάνειά του ντομάτες. Το σπιρτόκουτο αυτό ήταν το ένα από τα δέκα μιας σειράς σπιρτόκουτων που είχαν τίτλο «Εξαγώγιμα Ελληνικά Προϊόντα» και κυκλοφόρησε από τον Οργανισμό Προωθήσεως Εξαγωγών (Ο.Π.Ε.) και ήταν του Ελληνικού Μονοπωλίου.
Κυκλοφόρησαν σε δύο σειρές, η πρώτη τον Δεκέμβρη του 1977 και η δεύτερη τον
Μάρτη του 1978, χωρίς όμως καμία διαφορά στην μπροστινή τους επιφάνεια. Μάλιστα κυκλοφόρησαν σε πολύ μικρό τιράζ, συνολικά και οι δύο σειρές σε 150.000 τεμάχια, και μάλιστα διατέθηκαν όχι στην Ελλάδα, αλλά μόνο σε επισκέπτες διεθνών εκθέσεων του εξωτερικού. Σημειωτέον ότι άλλες σειρές του ελληνικού μονοπωλίου, όπως παράδειγμα οι «Ήρωες του ΄21» κυκλοφόρησαν σε ένα τιράζ της τάξης των 230.000.000 τεμαχίων. Καταλαβαίνουμε λοιπόν για αυτούς τους λόγους πόσο σπάνια είναι η σειρά.
Ας επανέλθουμε όμως στο λαχανικό ντομάτα. Το φυτό αυτό από βοτανολογικής άποψης είναι φρούτο, όμως είναι λαχανικό με βάση απόφαση του Ανωτάτου δικαστηρίου των Η.Π.Α ΤΟ 1893! Και αυτό έγινε για να διαμορφωθεί η τιμή φορολόγησής της.
Η ιστορία της ξεκινά από τους Αζτέκους και τους Ίνκας. Οι Ισπανοί, οι οποίοι ως γνωστόν εκπολίτισαν την Κεντρική και Νότια Αμερική με φωτιά και σίδερο, την είπαν «tomata» και την εισήγαγαν στην Ευρώπη στα μέσα του 16ου αιώνα. Στην Ελλάδα η ντομάτα ήρθε από τους μάγειρες του Όθωνα, την ίδια περίπου περίοδο με την πατάτα, αλλά στην αρχή αντιμετωπίστηκε με φόβο και καχυποψία, μάλιστα δεν την άγγιζαν, καθώς οι καρποί της ντοματιάς θεωρούνταν δηλητηριώδεις!
Τέλος πάντων, στα μανάβικα της Αθήνας άρχισε δειλά δειλά να πουλιέται από το 1840 σε τιμή τσουχτερή. Σιγά σιγά οι Έλληνες διαπίστωσαν πως η ντοματούλα κάνει καλό,
τρώγεται ωμή, ή μαγειρεμένη σε σάλτσες, την αγάπησαν πάρα πολύ και άρχισε να εξαπλώνεται. Σήμερα η «Greek Salad», που έχει ως κύριο συστατικό τη ντομάτα, είναι από τα πιο γνωστά στοιχεία, παγκοσμίως, της ελληνικής κουζίνας. Ο Έλληνας πλέον καταναλώνει τη μεγαλύτερη ποσότητα ντομάτες από οποιονδήποτε άλλον Ευρωπαίο.
Είναι γεγονός, όμως, ότι η ντομάτα σήμερα έχει χάσει τη νοστιμιά της. Μπορεί να φταίνε τα υβρίδια, οι ορμόνες, τα λιπάσματα, ή και ο μαζικός τρόπος καλλιέργειας και παραγωγής. Το πιο πιθανόν μάλιστα είναι ότι αν κάποιος σταμάταγε να τρώει ντομάτες τη δεκαετία του ’80 και του δίνανε να δοκιμάσει μία ντομάτα σήμερα, με κλειστά μάτια, δεν θα αναγνώριζε τι είναι αυτό που γεύεται!
Σήμερα εξαιτίας της αγροτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα έχει «καταφέρει» να εισάγει περισσότερες ντομάτες απ΄ όσες εξάγει αν και διαθέτει περισσότερα πλεονεκτήματα σε σχέση με χώρες όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Γερμανία απ΄ όπου πραγματοποιεί τις μεγαλύτερες εισαγωγές. Δηλαδή η Ελλάδα εισάγει ντομάτες από χώρες με ακριβά μεροκάματα και εξάγει σε χώρες με φθηνά εργατικά όπως αυτές της άλλοτε Ανατολικής Ευρώπης.
Βέβαια ένα αξιοσημείωτο -που εξηγεί εν μέρει το γεγονός αυτό- είναι ότι στην Ελλάδα παράγουμε κατά μέσο όρο 7 κιλά ντομάτες ανά τετραγωνικό μέτρο, ενώ στην Ολλανδία παράγουν 70 κιλά ντομάτες ανά τετραγωνικό μέτρο! Δεν πρέπει όμως να τους μιμηθούμε γιατί είναι σίγουρο ότι η μαζική παραγωγή αυτή είναι σε βάρος της νοστιμιάς, αλλά κυρίως της υγιεινής διατροφής.
Στις μέρες μας όμως η ντομάτα όλο και περισσότερο αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, και όχι σε σχέση με την κάλυψη των διατροφικών μας αναγκών! Συχνά ακούγεται για τους κυβερνώντες: «ο κόσμος θα αντιδράσει και θα τους πάρει με τις ντομάτες». Στην Bunol της Ισπανίας γίνεται κάθε χρόνο, την τελευταία Tετάρτη του Αυγούστου, φεστιβάλ ντομάτας με αποκορύφωμα τον περίφημο ντοματοπόλεμο. Περισσότεροι από 100 τόνοι πάρα πολύ ώριμης ντομάτας χρησιμοποιούνται για να στηθεί ένα είδος «μάχης» όπου εκσφενδονίζονται από παντού ντομάτες. Η πιο πιθανή εκδοχή δημιουργίας του συγκεκριμένου εθίμου είναι ότι το 1945 οι αγρότες της περιοχής δυσαρεστημένοι από την κυβερνητική πολιτική, επιτέθηκαν στους τοπικούς άρχοντες με ντομάτες.
Για όλους τους λόγους, λοιπόν, ας μην υποτιμούμε την αξία και τη χρησιμότητα της ντομάτας, πολύ περισσότερο αφού την έχει εξυμνήσει και ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του 20ού αιώνα:
«…Δυστυχώς πρέπει να σε δολοφονήσουμε:
βυθίζεται το μαχαίρι στη ζωντανή σου σάρκα,
τα κόκκινα εντόσθιά σου, ένας ήλιος φρέσκος, βαθύς, ανεξάντλητος
γεμίζει τις σαλάτες της Χιλής,
παντρεύεται πρόθυμα με το καθαρό κρεμμύδι
και για να το γιορτάσουν, αφήνεται να πέσει λάδι,
γιος ουσιώδης της ελιάς,
πάνω στα μισάνοιχτα ημισφαίρια τους,
προστίθεται το πιπέρι, το άρωμα του,
το αλάτι, ο μαγνητισμός σου…»
Ωδή στην ντομάτα, (απόσπασμα). Από τη συλλογή: Πάμπλο Νερούδα, «Ωδή στα Μικρά και Ασήμαντα».